Bilans płynów u dziecka zależy głównie od wieku, masy ciała i aktywności. Noworodek potrzebuje 120-180 ml/kg/dobę, niemowlę 100-140 ml/kg/dobę, dzieci 1-5 lat około 90-100 ml/kg/dobę. Starsze dzieci wymagają 70-85 ml/kg/dobę. Zapotrzebowanie wzrasta przy gorączce (o 12% na każdy °C powyżej 37°C), biegunce, wymiotach i wzmożonej aktywności fizycznej. Należy kontrolować ilość wydalanego moczu i stan nawodnienia organizmu.
Prawidłowe nawodnienie organizmu dziecka to jeden z ważnych spraw jego zdrowia i rozwoju. W pierwszych miesiącach życia niemowlęcia podstawowym źródłem płynów jest mleko matki lub modyfikowane. Zapotrzebowanie na wodę u noworodka wynosi około 150-180 ml na kilogram masy ciała na dobę. Można pamiętać, że małe dzieci są szczególnie wrażliwe na zaburzenia gospodarki wodnej – ich organizm ma procentowo więcej wody niż organizm dorosłego człowieka. Mechanizm termoregulacji u niemowląt nie jest jeszcze w pełni rozwinięty, co sprawia, że łatwiej ulegają one odwodnieniu. „Noworodki i niemowlęta nie potrafią same sygnalizować pragnienia w sposób werbalny, dlatego rodzice muszą szczególnie uważnie obserwować oznaki zapotrzebowania na płyny”. Pediatrzy zalecają, by w pierwszym półroczu życia dziecka karmionego piersią nie podawać dodatkowych płynów.
W okresie upałów lub podczas choroby przebiegającej z gorączką zapotrzebowanie na płyny mocno wzrasta. Ważne jest wówczas monitorowanie objawów odwodnienia: suchości błon śluzowych, zmniejszonej elastyczności skóry, zapadniętego ciemienia u niemowląt czy zmniejszonej ilości mokrych pieluszek. Rodzice powinni zwracać uwagę na kolor moczu – zbyt ciemny może świadczyć o niedkońcowym nawodnieniu organizmu. Temperatura otoczenia, fizyczna aktywność oraz stan zdrowia dziecka to czynniki bezpośrednio wpływające na bilans wodny. Pamiętajmy, że każde dziecko jest inne i może mieć indywidualne zapotrzebowanie na płyny (zależne od wielu spraw metabolicznych).
Zasady bezpiecznego nawadniania niemowląt
- Częste karmienie piersią lub mlekiem modyfikowanym
- Obserwacja liczby mokrych pieluszek w ciągu doby
- Monitorowanie koloru i zapachu moczu
- Kontrola temperatury ciała i otoczenia
- Dostosowanie podaży płynów do aktywności dziecka
Można wiedzieć, jakie są najczęstsze powody zaburzeń gospodarki wodnej u niemowląt: Uwagę musimy zwrócić na biegunkę i wymioty, które mogą szybko doprowadzić do hipowolemia – stanu niedoboru płynów w organizmie. Podczas infekcji wirusowych czy bakteryjnych układ pokarmowy maluszka staje się bardziej wrażliwy. W takich sytuacjach pediatrzy często zalecają specjalne płyny nawadniające, które pomagają przywrócić równowagę elektrolitową.
Ważne rady dotyczące bilansu płynów
„Najważniejsze jest zachowanie zdrowego rozsądku i uważna obserwacja dziecka” – to podstawowa zasada, którą kierują się doświadczeni rodzice. Podczas upałów czy choroby musimy zwiększyć częstotliwość karmień. Jak rozpoznać, że dziecko jest odpowiednio nawodnione? Mokre pieluszki, żwawe zachowanie i elastyczna skóra to podstawowe wskaźniki prawidłowego nawodnienia. Zbyt rzadkie oddawanie moczu, apatia czy płacz bez łez powinny skłonić do natychmiastowej konsultacji z lekarzem – są to bowiem sygnały ostrzegawcze.
Ile płynów trzeba podać maleństwu? Zobacz, jak uchronić maluszka przed odwodnieniem!
Noworodki i niemowlęta wymagają szczególnej troski w zakresie podaży płynów, gdyż ich zapotrzebowanie mocno różni się od potrzeb dorosłych. W pierwszej dobie życia noworodek potrzebuje około 60-70 ml płynów na kilogram masy ciała. W drugiej dobie zapotrzebowanie wzrasta do 70-90 ml/kg, a w trzeciej osiąga poziom 80-100 ml/kg. Od czwartej doby życia do końca pierwszego miesiąca prawidłowa podaż płynów powinna wynosić 100-150 ml/kg/dobę.
Niemowlęta w wieku 1-6 miesięcy potrzebują około 150 ml płynów na kilogram masy ciała na dobę, zaś w drugim półroczu życia zapotrzebowanie spada do 120-130 ml/kg/dobę. Można pamiętać, że podczas upałów, gorączki czy biegunki musimy zwiększyć podaż płynów o 10-15%. Podstawowym źródłem płynów dla niemowląt karmionych naturalnie jest mleko matki, które bardzo dobrze zaspokaja potrzeby dziecka. W spraw karmienia sztucznego musimy bardzo dokładnie przestrzegać zaleceń dotyczących przygotowywania mieszanki mlecznej, a po ukończeniu 6. miesiąca życia stopniowo wprowadzać niewielkie ilości wody.
Dlaczego nawet lekka infekcja może odwodnić Twoje dziecko w upalne dni?
Podczas infekcji i upałów dzieci są szczególnie narażone na szybką utratę płynów w organizmie. Odwodnienie może nastąpić znacznie szybciej niż u dorosłych, ze względu na mniejsze rezerwy wody w organizmie dziecka. Podwyższona temperatura ciała, biegunka czy wymioty prowadzą do zwiększonej utraty płynów i elektrolitów. W spraw wystąpienia gorączki, każdy stopień powyżej 37°C zwiększa zapotrzebowanie na płyny o około 12%. Nawet lekka infekcja połączona z wysoką temperaturą otoczenia może doprowadzić do poważnych zaburzeń gospodarki wodnej.
- Zwiększona potliwość
- Przyspieszony oddech
- Podwyższona temperatura ciała
- Biegunka
- Wymioty
- Zmniejszony apetyt
- Niechęć do picia
Ważne jest częste podawanie płynów, nawet jeśli dziecko nie sygnalizuje pragnienia. Należy wybierać napoje mające elektrolity, unikając słodzonych soków i gazowanych napojów.
Wpływ bioflory jelitowej na nawodnienie podczas infekcji
Mało znanym aspektem nawodnienia jest rola mikrobioty jelitowej w utrzymaniu prawidłowego bilansu wodnego. Stan flory bakteryjnej jelit może mocno wpływać na wchłanianie wody i elektrolitów, szczególnie podczas infekcji przewodu pokarmowego. Probiotyki mogą wspomóc proces rehydratacji i przywrócić równowagę mikrobiologiczną.
Maluchy w potrzebie – naturalne elektrolity prosto z kuchni
Świeżo wyciśnięty sok z pomarańczy zmieszany z odrobiną soli himalajskiej stanowi doskonałe źródło naturalnych elektrolitów dla dzieci. Domowy napój izotoniczny można także przygotować z wody kokosowej, która jest bogata w potas i magnez. Pediatrzy zalecają podawanie maluchom rozwodnionego soku jabłkowego w proporcji 1:1 z wodą, szczególnie podczas biegunki lub wymiotów. Kleik ryżowy z dodatkiem małej szczypty soli także daje efekt jako sposób na uzupełnienie elektrolitów. Sprawdzonym sposobem jest też rosół drobiowy – ma naturalne minerały i jest łatwo przyswajalny przez delikatny układ pokarmowy dziecka.
Można pamiętać o bananach, które są naturalnym źródłem potasu i można je podawać w formie przecieru lub koktajlu z jogurtem naturalnym. Ogórki i pomidory, mające naturalne elektrolity, można serwować jako przekąski lub dodatek do posiłków. Sok z kiszonej kapusty rozcieńczony wodą w proporcji 1:4 jest bogatym źródłem elektrolitów, choć nie wszystkie dzieci akceptują jego smak. W kwestii długotrwałych objawów odwodnienia zawsze musimy uzyskać kontakt z lekarzem pediatrą.
